6. วินิพนฺธสุตฺตวณฺณนา

[206] ฉฏฺเฐ เจตโสวินิพนฺธาติ จิตฺตํ วินิพนฺธิตฺวา มุฏฺฐิยํ กตฺวา วิย คณฺหนฺตีติ เจตโสวินิพนฺธาฯ กาเมติ วตฺถุกาเมปิ กิเลสกาเมปิฯ กาเยติ อตฺตโน กาเยฯ รูเปติ พหิทฺธารูเปฯ ยาวทตฺถนฺติ ยตฺตกํ อิจฺฉติ, ตตฺตกํฯ อุทราวเทหกนฺติ อุทรปูรํฯ ตญฺหิ อุทรํ อวเทหนโต อุทราวเทหกนฺติ วุจฺจติฯ เสยฺยสุขนฺติ มญฺจปีฐสุขํ, อุตุสุขํ วาฯ ปสฺสสุขนฺติ ยถา สมฺปริวตฺตกํ สยนฺตสฺส ทกฺขิณปสฺส วามปสฺสานํ สุขํ โหติ, เอวํ อุปฺปนฺนสุขํฯ มิทฺธสุขนฺติ นิทฺทาสุขํฯ อนุยุตฺโตติ ยุตฺตปฺปยุตฺโต วิหรติฯ ปณิธายาติ ปตฺถยิตฺวาฯ สีเลนาติอาทีสุ สีลนฺติ จตุปาริสุทฺธิสีลํฯ วตนฺติ วตสมาทานํฯ ตโปติ ตปจรณํฯ พฺรหฺมจริยนฺติ เมถุนวิรติฯ เทโว วา ภวิสฺสามีติ มเหสกฺขเทโว วา ภวิสฺสามิฯ เทวญฺญตโร วาติ อปฺเปสกฺขเทเวสุ วา อญฺญตโรติฯ

7-8. ยาคุสุตฺตาทิวณฺณนา

[207-208] สตฺตเม วาตํ อนุโลเมตีติ วาตํ อนุโลเมตฺวา หรติฯ วตฺถิํ โสเธตีติ ธมนิโย สุทฺธา กโรติฯ อามาวเสสํ ปาเจตีติ สเจ อามาวเสสกํ โหติ, ตํ ปาเจติฯ อฏฺฐเม อจกฺขุสฺสนฺติ น จกฺขูนํ หิตํ, จกฺขุํ วิสุทฺธํ น กโรติฯ

9. คีตสฺสรสุตฺตวณฺณนา

[209] นวเม อายตเกนาติ ทีเฆน, ปริปุณฺณปทพฺยญฺชนกํ คาถาวตฺตญฺจ วินาเสตฺวา ปวตฺเตนฯ สรกุตฺติมฺปิ นิกามยมานสฺสาติ เอวํ คีตสฺสโร กาตพฺโพติ สรกิริยํ ปตฺถยมานสฺสฯ สมาธิสฺส ภงฺโค โหตีติ สมถวิปสฺสนาจิตฺตสฺส วินาโส โหติฯ

10. มุฏฺฐสฺสติสุตฺตวณฺณนา

[210] ทสเม ทุกฺขํ สุปตีติ นานาวิธํ สุปินํ ปสฺสนฺโต ทุกฺขํ สุปติฯ ทุกฺขํ ปฏิพุชฺฌตีติ ปฏิพุชฺฌนฺโตปิ อุตฺตสิตฺวา สโลมหํโส ปฏิพุชฺฌติฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต สติสมฺปชญฺญํ มิสฺสกํ กถิตํฯ

กิมิลวคฺโค ปฐโมฯ

(22) 2. อกฺโกสกวคฺโค

1. อกฺโกสกสุตฺตวณฺณนา

[211] ทุติยสฺส ปฐเม อกฺโกสกปริภาสโกติ ทสหิ อกฺโกสวตฺถูหิ อกฺโกสโก, ภยทสฺสเนน ปริภาสโกฯ ฉินฺนปริปนฺโถติ โลกุตฺตรปริปนฺถสฺส ฉินฺนตฺตา ฉินฺนปริปนฺโถฯ โรคาตงฺกนฺติ โรโคเยว กิจฺฉชีวิกายาวหนโต โรคาตงฺโก นามฯ

2. ภณฺฑนการกสุตฺตวณฺณนา

[212] ทุติเย อธิกรณการโกติ จตุนฺนํ อธิกรณานํ อญฺญตรสฺส การโกฯ อนธิคตนฺติ ปุพฺเพ อปฺปตฺตวิเสสํฯ

3. สีลสุตฺตวณฺณนา

[213] ตติเย ทุสฺสีโลติ อสีโล นิสฺสีโลฯ สีลวิปนฺโนติ วิปนฺนสีโล ภินฺนสํวโรฯ ปมาทาธิกรณนฺติ ปมาทการณาฯ อิทญฺจ สุตฺตํ คหฏฺฐานํ วเสน อาคตํ, ปพฺพชิตานมฺปิ ปน ลพฺภเตว ฯ คหฏฺโฐ หิ เยน เยน สิปฺปฏฺฐาเนน ชีวิกํ กปฺเปติ, ยทิ กสิยา, ยทิ วณิชฺชาย, ปาณาติปาตาทิวเสน ปมตฺโต ตํ ตํ ยถากาลํ สมฺปาเทตุํ น สกฺโกติ, อถสฺส มูลํ วินสฺสติฯ มาฆาตกาเลปิ ปาณาติปาตํ อทินฺนาทานาทีนิ จ กโรนฺโต ทณฺฑวเสน มหติํ โภคชานิํ นิคจฺฉติฯ ปพฺพชิโต ทุสฺสีโล ปมาทการณา สีลโต พุทฺธวจนโต ฌานโต สตฺตอริยธนโต จ ชานิํ นิคจฺฉติฯ คหฏฺฐสฺส ‘‘อสุโก อสุกกุเล ชาโต ทุสฺสีโล ปาปธมฺโม ปริจฺจตฺตอิธโลกปรโลโก สลากภตฺตมตฺตมฺปิ น เทตี’’ติ จตุปริสมชฺเฌ ปาปโก กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติฯ ปพฺพชิตสฺส ‘‘อสุโก นาสกฺขิ สีลํ รกฺขิตุํ พุทฺธวจนํ คเหตุํ, เวชฺชกมฺมาทีหิ ชีวติ, ฉหิ อคารเวหิ สมนฺนาคโต’’ติ เอวํ อพฺภุคฺคจฺฉติฯ

อวิสารโทติ คหฏฺโฐ ตาว ‘‘อวสฺสํ พหูนํ สนฺนิปาตฏฺฐาเน โกจิ มม กมฺมํ ชานิสฺสติ, อถ มํ นิคฺคณฺหิสฺสนฺติ วา, ราชกุลสฺส วา ทสฺสนฺตี’’ติ สภโย อุปสงฺกมติฯ

มงฺกุภูโต จ ปติตกฺขนฺโธ อโธมุโข องฺคุฏฺฐเกน ภูมิํ กสนฺโต นิสีทติ, วิสารโท หุตฺวา กเถตุํ น สกฺโกติฯ ปพฺพชิโตปิ ‘‘พหู ภิกฺขู สนฺนิปติตา, อวสฺสํ โกจิ มม กมฺมํ ชานิสฺสติ, อถ เม อุโปสถมฺปิ ปวารณมฺปิ ฐเปตฺวา สามญฺญา จาเวตฺวา นิกฺกฑฺฒิสฺสนฺตี’’ติ สภโย อุปสงฺกมติ, วิสารโท หุตฺวา กเถตุํ น สกฺโกติฯ เอกจฺโจ ปน ทุสฺสีโลปิ ทปฺปิโต วิย จรติ, โสปิ อชฺฌาสเยน มงฺกุ โหติเยวฯ

สมฺมูฬฺโห กาลํ กโรตีติ ตสฺส หิ มรณมญฺเจ นิปนฺนสฺส ทุสฺสีลกมฺมํ สมาทาย วตฺติตฏฺฐานํ อาปาถํ อาคจฺฉติฯ โส อุมฺมีเลตฺวา อิธโลกํ ปสฺสติ, นิมฺมีเลตฺวา ปรโลกํฯ ตสฺส จตฺตาโร อปายา อุปฏฺฐหนฺติ, สตฺติสเตน สีเส ปหริยมาโน วิย โหติฯ โส ‘‘วาเรถ วาเรถา’’ติ วิรวนฺโต มรติฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘สมฺมูฬฺโห กาลํ กโรตี’’ติฯ ปญฺจมปทํ อุตฺตานเมวฯ อานิสํสกถา วุตฺตวิปริยาเยน เวทิตพฺพาฯ

4. พหุภาณิสุตฺตวณฺณนา

[214] จตุตฺเถ พหุภาณิสฺมินฺติ ปญฺญาย อปริจฺฉินฺทิตฺวา พหุํ ภณนฺเตฯ มนฺตภาณิสฺมินฺติ มนฺตา วุจฺจติ ปญฺญา, ตาย ปริจฺฉินฺทิตฺวา ภณนฺเตฯ

5. ปฐมอกฺขนฺติสุตฺตวณฺณนา

[215] ปญฺจเม เวรพหุโลติ ปุคฺคลเวเรนปิ อกุสลเวเรนปิ พหุเวโรฯ วชฺชพหุโลติ โทสพหุโลฯ

6. ทุติยอกฺขนฺติสุตฺตวณฺณนา

[216] ฉฏฺเฐ ลุทฺโทติ ทารุโณ กกฺขโฬฯ วิปฺปฏิสารีติ มงฺกุภาเวน สมนฺนาคโตฯ

7.ปฐมอปาสาทิกสุตฺตวณฺณนา

[217] สตฺตเม อปาสาทิเกติ อปาสาทิเกหิ กายกมฺมาทีหิ สมนฺนาคเตฯ ปาสาทิเกติ ปสาทาวเห ปริสุทฺธสมาจาเรฯ อฏฺฐมนวมานิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

10. มธุราสุตฺตวณฺณนา

[220] ทสเม ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, อาทีนวา มธุรายนฺติ เอกํ สมยํ ภควา ภิกฺขุสงฺฆปริวุโต จาริกํ จรมาโน มธุรานครํ สมฺปาปุณิตฺวา อนฺโตนครํ ปวิสิตุํ อารภิฯ อเถกา มิจฺฉาทิฏฺฐิกา ยกฺขินี อเจลา หุตฺวา ทฺเว หตฺเถ ปสาเรตฺวา ชิวฺหํ นิลฺลาเลตฺวา ทสพลสฺส ปุรโต อฏฺฐาสิฯ สตฺถา อนฺโตนครํ อปฺปวิสิตฺวา ตโตว นิกฺขมิตฺวา วิหารํ อคมาสิฯ มหาชโน ขาทนียโภชนียญฺเจว สกฺการสมฺมานญฺจ อาทาย วิหารํ คนฺตฺวา พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทานํ อทาสิฯ สตฺถา ตสฺส นครสฺส นิคฺคณฺหนตฺถาย อิมํ สุตฺตํ อารภิฯ ตตฺถ วิสมาติ น สมตลาฯ พหุรชาติ วาตปหรณกาเล อุทฺธเตน รชกฺขนฺเธน ปริโยนทฺธา วิย โหติฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

อกฺโกสกวคฺโค ทุติโยฯ

(23) 3. ทีฆจาริกวคฺโค

1. ปฐมทีฆจาริกสุตฺตวณฺณนา

[221] ตติยสฺส ปฐเม อนวตฺถจาริกนฺติ อววตฺถิตจาริกํฯ สุตํ น ปริโยทเปตีติ ยมฺปิสฺส สุตํ อตฺถิ, ตํ ปริโยทเปตุํ น สกฺโกติฯ สุเตเนกจฺเจน อวิสารโท โหตีติ โถกโถเกน สุเตน วิชฺชมาเนนาปิ ญาเณน โสมนสฺสปฺปตฺโต น โหติฯ สมวตฺถจาเรติ สมวตฺถิตจาเรฯ ทุติยํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

3-4. อตินิวาสสุตฺตาทิวณฺณนา

[223-224] ตติเย พหุภณฺโฑติ พหุปริกฺขาโรฯ พหุเภสชฺโชติ สปฺปินวนีตาทีนํ พหุตาย พหุเภสชฺโชฯ พฺยตฺโตติ พฺยาสตฺโตฯ สํสฏฺโฐติ ปญฺจวิเธน สํสคฺเคน สํสฏฺโฐ หุตฺวาฯ อนนุโลมิเกนาติ สาสนสฺส อนนุจฺฉวิเกนฯ จตุตฺเถ วณฺณมจฺฉรีติ คุณมจฺฉรีฯ ธมฺมมจฺฉรีติ ปริยตฺติมจฺฉรีฯ